Có nên bỏ cấp bằng tốt nghiệp THCS để hiệu trưởng xác nhận hoàn thành chương trình học?

Quan điểm Trường THCS Võ Thị Sáu (Hải Phòng) bỏ thủ tục cấp bằng tốt nghiệp THCS, giao hiệu trưởng xác nhận học bạ cho học sinh việc hoàn thành chương trình là phù hợp với xu thế quản trị hiện đại. Ảnh: Kim Thành

Đề xuất này đặt ra nhiều câu hỏi: Liệu việc bỏ bằng tốt nghiệp THCS có làm giảm giá trị pháp lý của cấp học này? Học sinh, giáo viên và các nhà trường nhìn nhận ra sao về thay đổi được cho là “mang tính cải cách hành chính” nhưng ảnh hưởng rộng đến toàn hệ thống giáo dục phổ thông?

Bối cảnh và nội dung của dự thảo

Theo dự thảo, sau khi học hết chương trình THCS và đủ điều kiện do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quy định, học sinh sẽ được hiệu trưởng xác nhận hoàn thành chương trình học. Thẩm quyền cấp “bằng tốt nghiệp THCS” như hiện nay do Trưởng phòng GD&ĐT ký sẽ bị bãi bỏ.

Không chỉ dừng ở đó, dự thảo còn trao quyền cấp bằng tốt nghiệp THPT cho hiệu trưởng các trường THPT (hiện nay là Giám đốc Sở GD&ĐT).

Bộ GD&ĐT lý giải, việc bỏ cấp bằng THCS là phù hợp với mục tiêu phổ cập giáo dục bắt buộc đến hết THCS, đồng thời hài hòa với thông lệ quốc tế – khi nhiều quốc gia không tổ chức thi hay cấp bằng tốt nghiệp THCS, mà chỉ xác nhận hoàn thành chương trình.

Theo Bộ, thay đổi này còn giảm bớt thủ tục hành chính, tránh tình trạng coi “bằng tốt nghiệp THCS” như một chứng chỉ mang tính hình thức, trong khi về bản chất, đây là giai đoạn giáo dục phổ cập, mọi học sinh đều phải hoàn thành.

Góc nhìn của nhà trường: Tăng tính tự chủ và trách nhiệm

Hiệu trưởng Trường THCS Võ Thị Sáu (Hải Phòng) Lê Thị Lan Hương nhận định: Ưu điểm việc bỏ thủ tục cấp bằng tốt nghiệp THCS, giao hiệu trưởng nhà trường hoặc người đứng đầu cơ sở thực hiện Chương trình giáo dục THCS xác nhận học bạ việc hoàn thành chương trình THCS phù hợp với xu thế quản trị hiện đại và bối cảnh phổ cập giáo dục đến THCS, tinh gọn bộ máy, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng hiệu lực điều hành. Đồng thời tăng tính tự chủ và trách nhiệm giải trình của các nhà trường.

Sự điều chỉnh này thể hiện rõ việc chú trọng đến mục tiêu chính là dạy học để hoàn thành chương trình. Mục tiêu này đã được thể hiện qua học bạ của người học trong cả quá trình học tại bậc THCS. Như vậy, quy định này phù hợp với xu thế chuyển đổi số vì dữ liệu học sinh đã được lưu trữ minh bạch trong cơ sở dữ liệu ngành, vậy xác nhận của hiệu trưởng là đủ minh chứng. Không ảnh hưởng đến quyền lợi của học sinh. Việc xác nhận hoàn thành chương trình là cơ sở để phân luồng hoặc xét học tiếp. Trường THCS Võ Thị Sáu có đề xuất Bộ Giáo dục cần có hướng dẫn thống nhất, phần mềm dùng chung trên toàn quốc.

Còn Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Trãi (Hà Nội) Nguyễn Thị Xinh cho rằng: “Thực tế, học sinh học hết lớp 9 đều trải qua quá trình đánh giá thường xuyên, định kỳ và kiểm tra cuối cấp. Việc hiệu trưởng xác nhận hoàn thành chương trình học là hợp lý, vì chính nhà trường nắm rõ nhất năng lực và quá trình học tập của học sinh".

Theo các nhà quản lý, việc bỏ bằng tốt nghiệp không làm thay đổi cơ hội học tập của học sinh. Khi xét tuyển vào lớp 10 hay trường nghề, các cơ sở giáo dục vẫn dựa vào học bạ và kết quả kiểm tra đầu vào chứ không phụ thuộc vào “bằng”.

Nhiều hiệu trưởng và lãnh đạo các cơ sở giáo dục cho rằng việc trao quyền xác nhận cho nhà trường là phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền trong quản lý giáo dục.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng cần quy định chặt chẽ tiêu chí xác nhận hoàn thành chương trình, tránh tình trạng mỗi trường một cách, dẫn đến không đồng nhất trong đánh giá học sinh giữa các địa phương.

Góc nhìn của giáo viên: Giảm áp lực thi cử, nhưng cần minh bạch

Cô Trần Thị Hương, giáo viên môn Ngữ văn tại Trường THCS Chu Văn An TP Hồ Chí Minh chia sẻ: “Tôi ủng hộ việc không tổ chức thi tốt nghiệp hay cấp bằng THCS. Điều quan trọng là học sinh có đủ năng lực và kỹ năng để tiếp tục học lên THPT hoặc học nghề. Tuy nhiên, cần có hướng dẫn cụ thể để việc xác nhận của hiệu trưởng được công bằng, minh bạch và có giá trị pháp lý rõ ràng".

Một số giáo viên khác lại bày tỏ băn khoăn: Liệu việc chỉ xác nhận trong học bạ có đủ giá trị để học sinh chuyển cấp, đi học nghề, hoặc ra nước ngoài? Bằng tốt nghiệp, dù chỉ là hình thức, vẫn là minh chứng pháp lý quan trọng trong nhiều thủ tục hành chính. Nếu bỏ, cần có một cơ chế chứng nhận tương đương được công nhận rộng rãi.

Phần lớn giáo viên bậc THCS đồng tình rằng việc bỏ cấp bằng sẽ giảm bớt áp lực thi cử và hành chính. Trong bối cảnh giáo dục đang chuyển sang đánh giá năng lực, phẩm chất thay vì chạy theo điểm số, thì bằng cấp ở cấp phổ cập không còn nhiều ý nghĩa thực chất.

Học sinh và phụ huynh tiếc nuối, lo về giá trị bằng cấp

Em Nguyễn Minh Anh, học sinh lớp 9 tại Trường THCS Nguyễn Trãi (Hà Nội) nói: “Em nghĩ tấm bằng tốt nghiệp THCS là minh chứng cho nỗ lực của mình trong suốt 9 năm học. Nếu bỏ bằng, em thấy hơi hụt hẫng, vì không có gì để lưu lại kỷ niệm đánh dấu một giai đoạn học tập".

Phụ huynh cũng lo lắng rằng việc chỉ có xác nhận của hiệu trưởng có thể gây khó khăn khi xin học ở các trường nghề, trường quốc tế hoặc khi đi du học, nơi yêu cầu bằng cấp rõ ràng.

Một số ý kiến khác lại cho rằng, trong thời đại số, dữ liệu học tập được lưu trữ điện tử, việc có hay không có tờ “bằng giấy” không còn quan trọng. Quan trọng là hệ thống giáo dục phải đảm bảo tính minh bạch, tra cứu dễ dàng, và giá trị pháp lý được quy định rõ.

Ở góc độ học sinh và phụ huynh, nhiều ý kiến tỏ ra bất ngờ và tiếc nuối nếu “bằng tốt nghiệp THCS” không còn tồn tại.

Cần thận trọng khi thay đổi

Việc bỏ cấp bằng tốt nghiệp THCS có thể giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí in ấn, cấp phát. Phù hợp với tinh thần phổ cập giáo dục, không biến cấp học này thành “cửa ải” thi cử. Tăng quyền tự chủ cho hiệu trưởng, nâng cao trách nhiệm của nhà trường trong đánh giá học sinh.

Tuy nhiên, thách thức đặt ra là: Cần hệ thống quy định, phần mềm quản lý dữ liệu học sinh thống nhất trên toàn quốc. Tránh sự khác biệt trong đánh giá giữa các địa phương, vùng miền. Đảm bảo “xác nhận hoàn thành chương trình” có giá trị pháp lý tương đương bằng tốt nghiệp trong các thủ tục hành chính và học tập tiếp theo.

Đề xuất bỏ “bằng tốt nghiệp THCS” là bước đi thể hiện nỗ lực cải cách hành chính và hiện đại hóa quản lý giáo dục. Tuy nhiên, đây là thay đổi có tác động sâu rộng đến hàng triệu học sinh và phụ huynh mỗi năm.

Vì vậy, theo nhiều chuyên gia, việc triển khai cần có lộ trình, quy định chi tiết, và truyền thông rõ ràng để xã hội hiểu đúng mục tiêu của chính sách. Bằng hay không bằng không quan trọng bằng chất lượng thực sự của giáo dục phổ thông, nơi mỗi học sinh đều được công nhận công bằng, minh bạch và được tạo cơ hội phát triển năng lực của mình.