Cảnh lạ thường ở thủ phủ sầu riêng Đắk Lắk

Hoạt động thu mua năm nay tại thủ phủ sầu riêng Đắk Lắk diễn ra chuyên nghiệp và cẩn trọng hơn, ưu tiên chất lượng và mẫu mã đạt chuẩn xuất khẩu. Ảnh: NG

Chất lượng là ưu tiên hàng đầu

Ghi nhận tại các vùng trồng trọng điểm, hoạt động thu mua sầu riêng diễn ra một cách bình thường, có trật tự và không còn tình trạng xô bồ, tranh nhau đặt cọc, chốt vườn gây rối loạn thị trường như trước.

Năm nay, các giao dịch mua bán sầu riêng tại Đắk Lắk diễn ra thận trọng và chuyên nghiệp hơn. Thay vì cạnh tranh "nóng", thương lái tập trung vào việc kiểm tra chất lượng trái, truy xuất nguồn gốc và lựa chọn những vườn đáp ứng yêu cầu xuất khẩu.

Anh Huỳnh Tấn Lợi, một thương lái tại xã Quảng Phú, cho biết, năm nay, các nhà nhập khẩu Trung Quốc yêu cầu rất khắt khe về chất lượng và mẫu mã. Tôi chỉ cắt sầu riêng khi trái đã đủ tuổi và tuyệt đối không thu hoạch trong ngày mưa để tránh sượng cơm, làm mất uy tín sầu riêng Việt Nam.

Chính sự chuyển biến này đã tạo nên sự phân tầng rõ rệt về giá trị. Những vườn có chất lượng tốt, tuân thủ quy trình sản xuất an toàn thực phẩm (ATTP), có mã số vùng trồng rõ ràng... sẽ bán được giá cao hơn hẳn. Điều này tạo động lực mạnh mẽ cho người trồng sầu riêng như ông Lê Đăng Minh (xã Quảng Phú) có 1ha sầu riêng. Ông chia sẻ: "Việc làm ra trái sầu riêng kỳ công, nhất là khi thời tiết không thuận lợi. Giờ đây, chúng tôi có động lực để đầu tư vào chất lượng, áp dụng các tiêu chuẩn canh tác tiên tiến để nâng cao giá trị sản phẩm".

Bà Nguyễn Thị Hường, Giám đốc Công ty cổ phần nông sản N&H, nhấn mạnh: "Đối tác yêu cầu rất khắt khe về chất lượng, với các tiêu chí như mẫu mã, chất lượng cơm vàng, hạt lép và gai nhím. Cả doanh nghiệp và hệ thống thương lái đều phải rất cẩn trọng, vì sơ suất có thể gây thiệt hại lớn".

Chuyên nghiệp hóa hoạt động kinh doanh sầu riêng

Sự chuyên nghiệp hóa của thị trường không đến một cách ngẫu nhiên. Đó là kết quả của hàng loạt chính sách điều chỉnh từ phía Nhà nước và áp lực từ thị trường tiêu thụ.

Năm 2025, hành lang pháp lý liên quan đến kinh doanh sầu riêng đã được hoàn thiện. Yêu cầu thương lái phải đăng ký kinh doanh, thực hiện nghĩa vụ thuế và tuân thủ quy định về truy xuất nguồn gốc đã được luật hóa.

Ông Lê Anh Trung, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk, phân tích: "Trước đây, hoạt động mua bán tiểu ngạch rất phổ biến, nhưng hiện nay, yêu cầu về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói đã khiến hoạt động thu mua trở nên có khuôn khổ. Thương lái muốn thu mua phải đăng ký kinh doanh ngành nghề có điều kiện; nếu không sẽ bị xử phạt nặng. Nhờ có hành lang pháp lý rõ ràng, thị trường năm nay ổn định hơn".

Bên cạnh đó, Trung Quốc – thị trường tiêu thụ lớn nhất, cũng siết chặt yêu cầu nhập khẩu, đặc biệt với các mặt hàng có nguy cơ cao về ATTP, tạo nên "cú hích" để ngành sầu riêng Việt Nam đi vào khuôn khổ.

Trước tình hình này, UBND tỉnh Đắk Lắk đã chỉ đạo xây dựng các chuỗi liên kết bền vững, lấy người nông dân làm trung tâm, với sự tham gia đồng bộ của doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở đóng gói và cơ quan quản lý. Chuỗi liên kết không chỉ giúp tăng tính cạnh tranh mà còn là công cụ để kiểm soát chất lượng, ngăn chặn tình trạng làm ăn chộp giật, phá giá.

Với sản lượng dự kiến gần 392.000 tấn trong năm 2025, Đắk Lắk hiện có khoảng 251 cơ sở thu mua, 40 cơ sở đóng gói được cấp mã số xuất khẩu. Đây là nguồn lực quan trọng giúp tỉnh xây dựng chuỗi cung ứng khép kín, đáp ứng yêu cầu khắt khe.

Đặc biệt, việc Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành Quyết định 3015/QĐ-BNNMT về quy trình kiểm soát ATTP đối với quả sầu riêng tươi xuất khẩu đã tạo "lá chắn" bảo vệ uy tín ngành hàng. Đây là lần đầu tiên một loại trái cây tại Việt Nam được áp dụng quy trình kiểm soát đồng bộ trên toàn quốc, bao trùm toàn bộ chuỗi từ trồng trọt đến xuất khẩu, giúp sầu riêng Đắk Lắk tiếp cận được các thị trường khó tính như Trung Quốc, Hàn Quốc hay Nhật Bản.

Những thay đổi đồng bộ về pháp lý, thị trường và đặc điểm mùa vụ đã góp phần làm lành mạnh hóa hoạt động kinh doanh sầu riêng, hướng tới phát triển ngành hàng mang lại doanh thu hàng tỷ đôla mỗi năm một cách bền vững.