Starcloud huấn luyện mô hình AI đầu tiên trong không gian
Việc huấn luyện mô hình AI đầu tiên ngoài không gian mở ra hướng đi mới và có thể trở thành giải pháp năng lượng trong tương lai.
Vệ tinh Starcloud-1 vận hành GPU Nvidia ngoài quỹ đạo, đánh dấu bước ngoặt non trẻ nhưng đột phá cho tham vọng xây dựng trung tâm dữ liệu AI trong không gian. Đồ họa: Cát Tiên
Cuộc đua mới ngoài quỹ đạo
Một công ty khởi nghiệp ít được biết đến có tên Starcloud đang khiến giới công nghệ chú ý khi tuyên bố đã huấn luyện thành công mô hình AI đầu tiên trong không gian.
Thành tựu này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn có thể mở ra một kỷ nguyên mới, nơi trung tâm dữ liệu không còn phụ thuộc vào mặt đất, vốn đang bị áp lực lớn về năng lượng, nước và khí thải.
Vệ tinh Starcloud-1 được phóng lên quỹ đạo Trái đất tầm thấp vào tháng trước, mang theo GPU Nvidia H100, là dòng chip chuyên dụng cho AI.
Trên nền tảng này, Starcloud tinh chỉnh Gemma, mô hình mã nguồn mở của Google, đồng thời tích hợp dữ liệu đo từ xa để mô hình có thể phản hồi thông tin theo thời gian thực.
Người dùng dưới mặt đất thậm chí có thể hỏi vệ tinh: “Bạn đang ở đâu?” và nhận câu trả lời dạng chatbot như: “Tôi đang trên bầu trời châu Phi, 20 phút nữa sẽ tới khu vực Trung Đông”.
Không dừng lại ở đó, Starcloud còn thử nghiệm huấn luyện NanoGPT, là mô hình do chuyên gia về trí tuệ nhân tạo nổi tiếng Andrej Karpathy phát triển trên toàn bộ tác phẩm của Shakespeare.
Những thử nghiệm này nhằm chứng minh rằng không gian có thể là môi trường phù hợp để vận hành và huấn luyện AI quy mô lớn.
Các trung tâm dữ liệu truyền thống đang tiêu thụ năng lượng ở mức khổng lồ. IEA dự báo nhu cầu điện của chúng có thể tăng gấp đôi vào năm 2026.
Dù năng lượng tái tạo được ưu tiên, nhưng sự phụ thuộc vào thời tiết, khả năng lưu trữ điện hạn chế và chi phí vận hành khiến mục tiêu “phát thải ròng bằng 0” của nhiều công ty gần như xa vời.
Google và Microsoft đã tính đến việc mua điện từ các nhà máy hạt nhân, nhưng phải nhiều năm nữa các nhà máy này mới vận hành.
Trong khi đó, một trung tâm dữ liệu trên quỹ đạo có thể khai thác năng lượng mặt trời liên tục, không chịu ảnh hưởng ngày đêm hay thời tiết.
CEO Starcloud, Philip Johnston, khẳng định chi phí năng lượng có thể giảm tới 10 lần so với trung tâm dữ liệu mặt đất.
Việc tín hiệu truyền trong chân không cũng nhanh hơn 35% so với trong cáp quang, mở thêm lợi thế về tốc độ.
Starcloud dù mới thành lập năm 2024 nhưng đã được hậu thuẫn bởi Nvidia, Sequoia và Andreessen Horowitz.
Công ty này dự định xây dựng trung tâm dữ liệu quỹ đạo công suất 5GW, cần tới gần 100 lần phóng tên lửa của SpaceX.
Nhiều ông lớn khác cũng tham gia như Google với dự án Suncatcher, Lonestar thử nghiệm trung tâm dữ liệu mini trên Mặt Trăng, Aetherflux lên kế hoạch phóng trung tâm dữ liệu vào năm 2027. Thậm chí Sam Altman được cho là đang đàm phán để mua lại một công ty tên lửa.
Thách thức còn rất lớn
Dù triển vọng rộng mở, nhưng trung tâm dữ liệu trong không gian đối mặt nhiều rủi ro như bức xạ ion hóa, mảnh vỡ không gian, chi phí vận hành và khó khăn trong nâng cấp phần cứng.
Starcloud thừa nhận tuổi thọ GPU có thể chỉ đạt khoảng 5 năm. ISRO cũng cảnh báo cần nghiên cứu sâu hơn về công nghệ chịu bức xạ và bảo mật.
Tương lai của trung tâm dữ liệu ngoài quỹ đạo phụ thuộc lớn vào tốc độ bùng nổ của AI. Nhưng rõ ràng, Starcloud đã cho thấy rằng điều từng chỉ có trong khoa học viễn tưởng nay đang trở thành một lựa chọn khả thi.
