Phượng bào hoa hậu “Ngũ Phụng Tề Phi”, sự nhầm lẫn tai hại

Tối 17.12, Ban tổ chức Hoa hậu Quốc gia Việt Nam 2024 chính thức công bố các vật phẩm quan trọng như vương miện, cúp đăng quang và phượng bào dành cho người chiến thắng.

Trong số đó, chiếc phượng bào với tên gọi “Ngũ Phụng Tề Phi”, do nhà thiết kế Trần Thiện Khánh sáng tạo, đã trở thành tâm điểm chú ý vì ý nghĩa mà nó được gán ghép.

Theo thông tin từ Ban tổ chức và nội dung được đăng tải trên fanpage chính thức, phượng bào “Ngũ Phụng Tề Phi” được miêu tả như sau:

“Đây là sự kiêu hãnh như bản hùng ca vang vọng của đất trời, là kết tinh từ tài hoa và niềm tự hào dân tộc. Trên nền sắc vàng vương giả, biểu tượng của thịnh vượng và quyền uy, năm cánh phượng hoàng vút bay thể hiện việc tôn vinh vẻ đẹp và trí tuệ người phụ nữ Việt Nam…

“Ngũ Phụng Tề Phi” vừa là vật phẩm đăng quang, vừa là biểu tượng của tinh thần Việt Nam bất khuất và khát vọng vươn xa. Tác phẩm thể hiện sự tự hào dân tộc, niềm kiêu hãnh của sắc đẹp Việt trên đấu trường quốc tế".

Trước hết, việc sử dụng cụm từ “Ngũ Phụng Tề Phi” trong trường hợp này là một sự nhầm lẫn tai hại, nếu không muốn nói là thiếu hiểu biết thấu đáo về văn hóa dân tộc của nhà thiết kế cũng như Ban tổ chức.

“Ngũ Phụng Tề Phi” (năm con phụng cùng bay) vốn là cụm từ nổi tiếng gắn liền với tinh thần hiếu học của người dân Quảng Nam. Đây không phải là cụm từ được sáng tạo tùy ý, mà đã được “đóng dấu” lịch sử bởi vua Thành Thái triều Nguyễn.

Năm 1898, vua Thành Thái đã ban biển hiệu “Ngũ Phụng Tề Phi” để vinh danh năm danh sĩ người Quảng Nam cùng đỗ đại khoa: Phạm Liệu, Phan Quang, Phạm Tuấn (đỗ Tiến sĩ), Dương Hiển Tiến và Ngô Chuân (đỗ Phó bảng).

Biển hiệu này không chỉ là niềm tự hào của vùng đất học Quảng Nam mà còn là biểu tượng cho tinh thần hiếu học và sự đỗ đạt của cả một thế hệ sĩ tử.

Việc lấy cụm từ "Ngũ Phụng Tề Phi" - vốn mang ý nghĩa cao quý về học vấn - để gán ghép cho trang phục của hoa hậu là không hợp lý. Đây không chỉ là một sự gượng ép trong cách luận giải ý nghĩa, mà còn cho thấy sự thiếu cẩn trọng khi sử dụng những cụm từ mang giá trị lịch sử và văn hóa.

Dĩ nhiên, nhà thiết kế có toàn quyền sáng tạo và gắn kết những ý nghĩa độc đáo cho bộ trang phục của mình, thậm chí có thể thiết kế năm, mười, hay năm mươi con phụng trên đó.

Nhưng khi đặt tên, nhất là khi tên gọi liên quan đến những biểu tượng văn hóa, lịch sử, cần phải có sự tìm hiểu và cân nhắc kỹ lưỡng.

Sự sáng tạo trong nghệ thuật là không có giới hạn, nhưng sáng tạo không thể tùy tiện và hãy cho công chúng thấy sự tôn trọng và hiểu biết cơ bản khi chạm đến những giá trị văn hóa cốt lõi của dân tộc!