Nữ văn sĩ Pháp đoạt Nobel Văn chương

Giải Nobel Văn chương 2022 đã được trao cho văn sĩ người Pháp Annie Ernaux vì "lòng can đảm và sự sắc sảo lạnh lùng mà bà đã dùng để phơi bày căn nguyên, sự bất hòa và những hạn chế của ký ức cá nhân", theo Viện Hàn lâm Thụy Điển hôm 6-10.

Bà Ernaux sinh năm 1940, lớn lên tại thị trấn nhỏ Yvetot ở vùng Normandy - Pháp, tốt nghiệp Trường ĐH Rouen. Từ năm 1977-2000, bà là giảng viên tại Trung tâm quốc gia về giáo dục từ xa của Pháp. Bà bắt đầu sự nghiệp với các sáng tác thuần hư cấu, sau đó dấn thân vào thể loại tự truyện từ những năm 80 của thế kỷ XX.

Mỗi giai đoạn của cuộc đời đều được bà chọn kể lại trong một tác phẩm mà theo báo The Guardian (Anh) là "được viết theo phong cách trung tính, khách quan, không phán xét, không ẩn dụ, không so sánh mơ mộng".

Hơn 20 cuốn sách của bà, hầu hết đều rất ngắn, ghi lại những sự kiện trong đời bà và cuộc sống của những người xung quanh với lối viết mà Chủ tịch Ủy ban Giải Nobel Văn chương Anders Olsson miêu tả là "không khoan nhượng" về những cuộc trao đổi tình dục, lần phá thai đau đớn tuổi đôi mươi, bệnh tật và cái chết của cha mẹ.

Nữ văn sĩ Annie Ernaux trò chuyện với giới truyền thông tại thị trấn Cergy-Pontoise (Pháp) ngày 6-10 sau khi được công bố là chủ nhân giải Nobel Văn chương 2022. Ảnh: REUTERS

Ông Jacques Testard, người sáng lập nhà xuất bản sách Fitzcarraldo Editions (Anh), đáng giá bà Ernaux là một nhà văn đại diện cho nữ quyền. Ông cũng mô tả Les Années (The Years), tác phẩm đầu tiên của bà mà ông đã đọc, là "một cuốn sách hoàn toàn phi thường, chắc chắn là một kiệt tác".

Ông từng nói với nữ văn sĩ rằng bà đã "phát minh ra một hình thức, làm một cái gì đó thực sự mới với văn học; đó là sự giao thoa giữa tiểu thuyết với tự truyện và phi hư cấu". Theo AP, đây cũng là cuốn sách được giới phê bình đánh giá cao nhất của Ernaux, với nội dung mô tả bản thân bà cũng như xã hội Pháp từ cuối Thế chiến II cho đến ngày nay.

"Có những người luôn bị choáng ngợp bởi thực tại của người khác" - đó là câu mở đầu của "Hồi ức một thiếu nữ", tức "Mémoire de Fille" hay "A Girl’s Story", một trong những quyển sách hiếm hoi của Annie Ernaux được dịch ra tiếng Việt.

Bằng giọng văn như kể chuyện, bà đã kể lại chính quãng đời thiếu nữ của mình, người thiếu nữ của năm 1958 chới với đi tìm bản thể, gần như bị điều khiển trong mối quan hệ với một người đàn ông hơn mình nhiều tuổi, một trải nghiệm tình dục đau đớn khiến bà bị trầm cảm, những day dứt khi chập chững bước vào đời giữa những năm tháng mà định kiến giới tính, giai cấp còn bủa vây người phụ nữ.

 "Một chỗ trong đời" (La Place) là tác phẩm quen thuộc thứ 2 của Annie Ernaux với bạn đọc Việt. Quyển sách mô tả mối quan hệ lạnh lẽo nhưng cũng đầy dằn vặt giữa bà với người cha và cũng được giới phê bình thế giới ca ngợi.

Ông Olsson khen ngợi: "Ernaux nhất quán và từ các góc độ khác nhau, xem xét một cuộc sống được đánh dấu bởi sự chênh lệch mạnh mẽ về giới tính, ngôn ngữ và giai cấp".

Ông cũng cho biết chính bản thân bà Ernaux cũng từng mô tả phong cách của mình là "văn bản phẳng", một cái nhìn rất khách quan về các sự kiện mà bà đang mô tả, không bị định hình bởi sự hoa mỹ hay cảm xúc choáng ngợp.