Mạng xã hội trục lợi nội dung, báo chí cần được bảo vệ bằng luật

Dự án Luật Báo chí (sửa đổi) theo kịp xu hướng số

Liên quan đến những nội dung của dự án Luật Báo chí (sửa đổi) đang được Quốc hội thảo luận, ngày 24.11, trao đổi với Lao Động, nhà báo Nguyễn Đức Lợi - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam - cho biết dự thảo lần này đã cập nhật kịp thời sự vận động của báo chí trong nước và thế giới, đồng thời tạo thêm hành lang pháp lý cho công tác quản lý nhà nước cũng như hoạt động nghề báo.

Theo ông Lợi, dự thảo đã theo sát xu hướng phát triển của công nghệ thông tin và sự xuất hiện của các loại hình báo chí mới, công nghệ làm báo mới.

Chính vì vậy, nhiều nội dung trong dự thảo thể hiện bước tiến rõ rệt so với Luật Báo chí năm 2016, đặc biệt ở việc bổ sung những quy định phù hợp với hoạt động báo chí trong môi trường số.

Một trong những điểm đáng chú ý là dự thảo đã đưa vào khung pháp lý các quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Dù báo chí số phát triển mạnh nhiều năm qua, nhưng hệ thống pháp luật hiện hành vẫn thiếu những điều khoản cụ thể để quản lý lĩnh vực này.

Việc bổ sung quy định mới được đánh giá là cần thiết, đáp ứng yêu cầu quản lý báo chí trên nền tảng số và các phương tiện truyền tải hiện đại.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng đề cập đến các mô hình cơ quan báo chí mới như cơ quan báo chí đa phương tiện, tổ hợp truyền thông báo chí, đều là những hình thức đã xuất hiện trong thực tiễn nhưng chưa được khái niệm hóa rõ ràng trong luật hiện hành.

Một điểm tiến bộ khác nằm ở cơ chế tạo nguồn thu hợp pháp cho các cơ quan báo chí ngoài các hình thức truyền thống như bán sản phẩm thông tin, hợp tác truyền thông hay tổ chức sự kiện.

Dự thảo lần này đưa ra cơ chế đặt hàng, đấu thầu, giao nhiệm vụ chính trị, đặc biệt đối với các nội dung mang tính phục vụ cộng đồng như thông tin chính sách, thông tin cho người yếu thế, đồng bào vùng sâu, vùng xa.

Theo ông Lợi, đây là cách giúp báo chí duy trì nguồn lực, bảo đảm thực hiện nhiệm vụ chính trị trong điều kiện kinh tế báo chí gặp nhiều khó khăn.

Mạng xã hội đang hưởng lợi từ báo chí chính thống

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo và các nền tảng mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, tình trạng các tổ chức, cá nhân không phải cơ quan báo chí liên tục trích dẫn, đăng tải lại nội dung từ báo chí chính thống đang ngày càng phổ biến.

Dù không sở hữu bản quyền, nhưng những trang thông tin mạng xã hội này vẫn thu hút lượng tương tác lớn và hưởng doanh thu quảng cáo, đe dọa trực tiếp mô hình kinh tế của báo chí chuyên nghiệp và xâm phạm quyền sở hữu nội dung.

Nhà báo Nguyễn Đức Lợi cho rằng đây là hành vi vi phạm bản quyền rõ ràng và gây thiệt hại nặng nề cho cơ quan báo chí.

Nhiều nền tảng sử dụng tin bài để thu lợi nhưng không chia sẻ doanh thu, không chịu trách nhiệm pháp lý. Thậm chí, họ còn cắt ghép, chỉnh sửa và biến tấu tác phẩm báo chí thành sản phẩm của riêng mình.

Ông Lợi khẳng định đây là hành vi xâm phạm bản quyền ở mức độ nghiêm trọng.

Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi, bổ sung các điều khoản cụ thể trong Luật Báo chí và những luật liên quan nhằm thiết lập cơ chế quản lý, bảo vệ bản quyền và kiểm soát hoạt động khai thác lại nội dung báo chí trên các nền tảng số.

Theo dự thảo luật mới, các cơ quan báo chí vẫn có thể hợp tác với các đơn vị truyền thông, đối tác nội dung để triển khai sản phẩm thông tin.

Tuy nhiên, đội ngũ của các đơn vị này phải có chuyên môn, am hiểu nghiệp vụ báo chí để bảo đảm không làm sai lệch thông tin hay ảnh hưởng đến chất lượng tác phẩm.

Ngược lại, nếu đối tác truyền thông sở hữu đội ngũ thiếu hiểu biết về nghiệp vụ, thiếu vững vàng về tư tưởng và chính trị, sản phẩm báo chí dễ bị sai lệch, làm suy giảm chất lượng thông tin và uy tín của cơ quan báo chí.

Trong mọi trường hợp, cơ quan báo chí (đơn vị đứng tên xuất bản) vẫn là chủ thể chịu trách nhiệm cuối cùng đối với chất lượng và tính chính xác của sản phẩm báo chí.

Luật sửa đổi giúp người làm báo yên tâm tác nghiệp

Theo nhà báo Nguyễn Đức Lợi, Luật Báo chí (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ tạo ra hành lang pháp lý vững chắc nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người làm báo trước những rủi ro nghề nghiệp, giúp họ yên tâm tác nghiệp.

Đồng thời, luật cũng góp phần củng cố tinh thần trách nhiệm xã hội, đạo đức nghề nghiệp và tính chuyên nghiệp của đội ngũ nhà báo, phóng viên trong bối cảnh môi trường truyền thông thay đổi nhanh chóng.

Một điểm quan trọng khác là dự thảo luật quy định rõ các tiêu chuẩn trong quy trình cấp thẻ nhà báo, yêu cầu bồi dưỡng nghiệp vụ định kỳ, qua đó nâng cao chất lượng đội ngũ và tăng cường khả năng xử lý các hành vi vi phạm.

Những quy định này không chỉ siết chặt tính chuyên môn mà còn góp phần làm trong sạch môi trường báo chí.

Bên cạnh việc bảo vệ người làm báo, luật mới cũng làm rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của nhà báo, phóng viên trong quá trình tác nghiệp, đồng thời minh bạch hóa trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan báo chí.

Đây được xem là bước hoàn thiện quan trọng nhằm tăng tính tự chủ, trách nhiệm và tính công khai trong hoạt động báo chí chuyên nghiệp.