Lễ hội truyền thống - nguồn lực phát triển công nghiệp văn hóa

Lễ hội truyền thống là nguồn sức mạnh nội sinh

TS Đinh Đức Tiến - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội - từng nhận định, lễ hội là “kết tinh, sức mạnh của đời sống cộng đồng”, nơi mà mọi người tạm gác lại những lo toan thường nhật để hòa mình vào các hoạt động tập thể, từ đó củng cố tình đoàn kết và ý thức trách nhiệm chung.

Từ các nghi lễ, phong tục, trò chơi dân gian đến nghệ thuật trình diễn, lễ hội là nơi lưu giữ và tái hiện những tinh hoa văn hóa của dân tộc. Ví dụ, lễ hội chùa Hương không chỉ là nơi hành hương tâm linh mà còn tái hiện những giá trị văn hóa nông nghiệp và tín ngưỡng dân gian của người Việt.

Lễ hội truyền thống, vì thế, chính là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp duy trì dòng chảy văn hóa liên tục và bền vững.

Không chỉ dừng lại ở giá trị văn hóa, lễ hội truyền thống còn mang lại lợi ích kinh tế to lớn. Những lễ hội lớn như lễ hội chùa Hương, Festival Huế hay lễ hội pháo hoa quốc tế Đà Nẵng đã thu hút hàng triệu lượt khách du lịch mỗi năm, góp phần thúc đẩy ngành du lịch và các ngành dịch vụ liên quan như nhà hàng, khách sạn, vận tải.

Theo thống kê, lễ hội đền Trần (Nam Định) mỗi năm đóng góp hơn 40 tỉ đồng vào ngân sách địa phương. Những con số này là minh chứng cho thấy hoạt động tín ngưỡng mà còn là nguồn lực kinh tế quan trọng, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế địa phương.

Lễ hội truyền thống còn thúc đẩy sự gắn kết xã hội, tăng cường ý thức cộng đồng và tạo động lực để người dân cùng nhau bảo tồn các giá trị văn hóa.

Thời cơ và thách thức trong phát triển công nghiệp văn hóa

Theo UNESCO, công nghiệp văn hóa bao gồm các lĩnh vực như nghệ thuật biểu diễn, điện ảnh, xuất bản, du lịch văn hóa và các sản phẩm sáng tạo khác. Trong đó, lễ hội truyền thống đóng vai trò như một nguồn tài nguyên văn hóa đặc biệt, vừa mang giá trị vật chất, vừa chứa đựng các yếu tố phi vật thể như tín ngưỡng, phong tục, nghệ thuật và tri thức dân gian.

Công nghiệp văn hóa là một lĩnh vực đang phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu, trong đó việc khai thác giá trị văn hóa truyền thống đóng vai trò then chốt. Tại Việt Nam, lễ hội truyền thống chính là nguồn tài nguyên văn hóa dồi dào để phát triển các sản phẩm văn hóa độc đáo, nâng cao giá trị thương hiệu quốc gia. So với trước đây, cách tổ chức và quản lý lễ hội truyền thống đã có nhiều thay đổi nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện đại. Tuy nhiên, cũng chính sự thay đổi này đã đặt ra không ít thách thức.

Một trong những vấn đề nổi cộm là hiện tượng thương mại hóa và trục lợi tâm linh trong các lễ hội. Những hành vi như cúng vong, dâng sao giải hạn, hay các hoạt động mê tín dị đoan không chỉ làm sai lệch giá trị văn hóa của lễ hội mà còn gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường văn hóa xã hội. Để khắc phục những vấn đề này, cần có sự vào cuộc của các cơ quan chức năng, đặc biệt là ở cấp địa phương, nhằm tăng cường quản lý và giám sát các hoạt động lễ hội. Đồng thời, công tác tuyên truyền, giáo dục cũng cần được đẩy mạnh để nâng cao nhận thức của người dân về giá trị văn hóa của lễ hội, trả lại cho lễ hội ý nghĩa nhân văn ban đầu.

Bên cạnh đó, cần khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội. Việc nâng cao ý thức, trách nhiệm cộng đồng là yếu tố then chốt để duy trì và phát triển các giá trị văn hóa.