Đánh thuế 0,1% trên giá trị giao dịch vàng: Đúng hướng, tránh thất thu

Sáng 27/10, Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn, Doji, Bảo Tín Minh Châu niêm yết giá vàng miếng SJC ở mức 147.400.000 đồng/lượng ở chiều mua vào, bán ra ở mức 148.900.000 đồng/lượng, giảm 300.000 đồng/lượng so với hôm 25/10. Mức chênh lệch giữa giá mua vào và bán ra hiện là 1.500.000 đồng/lượng.

Tập đoàn DOJI niêm yết giá ở mức 145.800.000 - 148.800.000 đồng/lượng (mua vào - bán ra), chênh lệch mua - bán ở ngưỡng 3.000.000 đồng/lượng, giảm 300.000 đồng/lượng so với chốt phiên giao dịch tuần trước.

Trong khi đó, tại Bảo Tín Minh Châu, vàng nhẫn được giao dịch ở mức 149.100.000 - 152.600.000 đồng/lượng, chênh lệch mua - bán ở ngưỡng 3.000.000 đồng/lượng, giảm 400.000 đồng/lượng so với ngày 25/10.

Dù giá vàng đã bớt “nóng”, nhưng người dân Hà Nội vẫn xếp hàng đông nghịt trước cửa các tiệm vàng chờ mua. Tuy nhiên, như thường lệ, một số thương hiệu vàng tư nhân khác bán vàng nhỏ giọt, các thương hiệu vàng lớn như SJC, Phú Quý, Doji, PNJ… đồng loạt thông báo hết vàng miếng, vàng nhẫn từ nhiều tháng nay.

Nhiều người chuyển hướng mua vàng trên “chợ đen” hay “chợ” online. Các hội nhóm mua bán vàng cũng mọc lên như nấm, thu hút hàng chục nghìn thành viên tham gia. Giá vàng SJC trên chợ đen này có thời điểm được đẩy lên 175 triệu đồng/lượng, trong khi vàng Bảo Tín Minh Châu giá lên tới 185 triệu đồng/lượng.

Trong khi đó, vàng nhẫn tại các tiệm vàng tư nhân nhỏ lẻ, ít tên tuổi tại các tỉnh, thành phố cũng bán đắt như tôm tươi. Đặc biệt, chênh lệch giá mua vào - bán ra được các tiệm vàng này đẩy lên tới 5 - 7 triệu đồng/lượng. Tại các thương hiệu vàng lớn, chênh lệch mua vào - bán ra thường chỉ 2 - 3 triệu đồng/lượng.

Theo chuyên gia, những bất cập trên thị trường vàng là hệ quả tất yếu của việc thị trường vàng bị nghẽn. Dù Ngân hàng Nhà nước đã ban hành thông tư hướng dẫn về nhập khẩu vàng, song sớm nhất cũng phải sang năm 2026, vàng nhập khẩu mới có thể về đến Việt Nam. Trong khi chờ đợi thị trường có thêm nguồn cung mới, giao dịch chợ đen vẫn còn sôi động.

Phân tích diễn biến thị trường, TS Ngô Trí Long cho biết, vàng là kênh đầu tư có biến động mạnh và tác động lớn đến kinh tế vĩ mô. “Hiện có nơi cửa hàng vàng nhận tới 1.000 đơn mỗi ngày nhưng chỉ đáp ứng được 500 đơn - cho thấy cung chưa đáp ứng cầu”, ông Long nói.

Theo ông Long, nguyên nhân giá vàng tăng trước hết đến từ diễn biến thế giới: Căng thẳng địa chính trị, biến động kinh tế toàn cầu và xu hướng các ngân hàng trung ương tăng cường mua vàng để dự trữ.

Tuy nhiên, chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới đang ở mức cao - khoảng 10 - 11%, trong khi khu vực chỉ quanh 1 - 2% (riêng Hàn Quốc khoảng 18%).

“Chênh lệch lớn cho thấy thị trường bất ổn, môi trường cạnh tranh chưa lành mạnh, gây thất thu thuế và thất thoát ngoại tệ. Bản thân tôi là một nhà đầu tư vàng, sau đó mới đến bất động sản. Vàng là tài sản bền vững về giá trị”, ông Long nói.

Giữ vững nguồn cung

Dù hoan nghênh tư duy quản lý mới theo hướng thị trường, chuyên gia Ngô Trí Long cho rằng, Nghị định 232 vẫn còn những điểm cần cân nhắc. Quy định vốn tối thiểu 1.000 tỷ đồng đối với doanh nghiệp và 10.000 tỷ đồng với ngân hàng tham gia sản xuất vàng miếng là quá cao, khiến rất ít đơn vị đáp ứng được.

“Như vậy hoàn toàn có thể quay lại tình trạng độc quyền nhóm. Trước đây từng có 10 - 12 thương hiệu vàng, còn nay chỉ còn vài doanh nghiệp đáp ứng điều kiện”, ông Long phân tích.

Trong ngành vàng, yếu tố công nghệ và kỹ thuật rất quan trọng. Vì thế, cần điều chỉnh quy định để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn. Việc xây dựng sàn giao dịch vàng công khai, minh bạch, nếu được triển khai hợp lý, sẽ giúp huy động lượng vàng lớn trong dân, góp phần tăng nguồn cung trung và dài hạn.

Ở góc nhìn khác, ông Lê Phương Chính, một nhà đầu tư vàng lâu năm cho rằng, nguyên nhân sâu xa khiến giá vàng tăng còn đến từ tập quán tích trữ vàng của người Việt.

“Nhu cầu tiêu dùng và tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) khiến người dân xếp hàng mua vàng khi giá tăng. Do đó, ngoài các biện pháp hành chính, cần nâng cao tri thức tài chính, khuyến khích khởi nghiệp, đầu tư thay vì tích trữ vàng. Phải chống vàng hóa cả trong tâm trí để đảm bảo hiệu quả dài hạn”, ông Chính chia sẻ.

Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, thời điểm hiện tại, việc đánh thuế giao dịch vàng là cần thiết nhưng phải phân biệt rõ giữa người đầu tư đầu cơ ngắn hạn và người tích sản dài hạn.

“Ở các nước, giao dịch vàng đều chịu thuế. Việc áp thuế thu nhập cá nhân 0,1% như là hợp lý, đánh trúng đối tượng đầu cơ và góp phần bình ổn thị trường vàng”, ông Long nhấn mạnh.

Cũng theo ông Long, nếu việc đánh thuế vàng trở thành quy định sẽ đưa giao dịch vàng trở lại đúng nghĩa là một hoạt động đầu tư tài chính minh bạch, đồng thời, giúp hạn chế giao dịch ngầm, thất thoát ngoại tệ và thất thu thuế.

Đồng quan điểm trên, ông Nguyễn Quang Huy - chuyên gia tài chính ngân hàng, Đại học Nguyễn Trãi cho rằng, việc đánh thuế là cần thiết, song, cần thiết kế ngưỡng giá trị và thời gian nắm giữ phù hợp để tránh đánh đồng giữa đầu cơ và tích sản.

“Người Việt có thói quen mua vàng để tích lũy, không phải đầu cơ ngắn hạn. Chính sách cần tính đến hành vi này để đảm bảo công bằng và không làm méo mó thị trường”, ông Huy nói.

Ông Huy cho rằng, nếu thực thi đúng hướng, việc đánh thuế không chỉ giúp Nhà nước tăng thu ngân sách mà còn nâng cao tính chuyên nghiệp của thị trường, tương tự cách các quốc gia phát triển đã làm trong nhiều năm qua.

Giới chuyên môn đánh giá, việc bỏ độc quyền vàng miếng, thiết lập sàn giao dịch và áp thuế giao dịch minh bạch là ba cấu phần quan trọng trong chiến lược quản lý mới. Đây không chỉ là biện pháp kiểm soát, mà còn là cách chuyển vàng từ tài sản “đóng băng” thành tài sản có tính thanh khoản, phục vụ dòng chảy kinh tế.