Thu nhập 100 triệu đồng đóng thuế 35%, gánh nặng thuế tăng mạnh 30-50% so với mức cũ

Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) năm 2025 đang được xây dựng và lấy ý kiến, trong đó phương án 2 của Bộ Tài chính đề xuất mức giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc, đồng thời thu hẹp biểu thuế từ 7 bậc xuống còn 5 bậc với mức thuế suất cao nhất 35% cho mức thu nhập từ 100 triệu đồng/tháng.

Nhiều chuyên gia cho rằng, phương án này chưa đủ để giảm gánh nặng thuế, thậm chí một bộ phận người nộp thuế vẫn có nguy cơ phải chịu tỷ trọng thuế cao hơn đáng kể so với giai đoạn thiết kế luật ban đầu.

Gánh nặng thuế có thể tăng mạnh 30 -50% so với mức cũ

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu (Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội), gần 20 năm qua, chính sách thuế TNCN chủ yếu tập trung điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh mà chưa có điều chỉnh đáng kể đối với biểu thuế suất, bao gồm cả mức khởi điểm chịu thuế với các khoản thu nhập phát sinh một lần. Điều này dẫn đến tình trạng một bộ phận người làm công ăn lương có thể “nhảy bậc thuế” dù thu nhập thực tế không tăng.

Ông nhấn mạnh: "Gánh nặng thuế đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công gia tăng do nhảy bậc, trong khi thu nhập thực tế không đổi".

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu đã tính toán trên cùng mức thu nhập đã điều chỉnh theo trượt giá, áp dụng giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng và biểu thuế 5 bậc theo phương án 2. Kết quả cho thấy, dù gánh nặng thuế có giảm so với thực tế năm 2025, nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mức thiết kế ban đầu của năm 2007.

Theo đó, thuế suất trung bình tại nhóm thu nhập 150 triệu đồng/năm và 250 triệu đồng/năm tăng lần lượt khoảng 20% và 25% so với ban đầu. Chỉ nhóm thu nhập 70 triệu đồng/năm ghi nhận mức giảm nhẹ do phần giảm trừ gia cảnh tăng nhanh hơn tốc độ trượt giá.

Ông cho biết, gánh nặng thuế theo dự thảo mới vẫn cao hơn khoảng 30–50% so với mức năm 2007, do biểu thuế gần như không thay đổi hoặc điều chỉnh không đáng kể. Như vậy, tỉ lệ thuế trung bình trên thu nhập vẫn ở mức cao, cho thấy áp lực thuế với người lao động chưa được giải tỏa.

Đề nghị điều chỉnh mạnh biểu thuế, hạ mức thuế suất cao nhất xuống 25%

PGS.TS Phan Hữu Nghị – Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng rút gọn biểu thuế còn 5 bậc là hợp lý, phù hợp thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, cấu trúc hiện đề xuất chưa hợp lý khi loại bỏ hai bậc 10% và 20% nhưng vẫn giữ nguyên mức cao nhất 35%.

Theo ông, điều này tạo độ dốc thuế quá lớn giữa các bậc thuế trung bình và cao, không bảo đảm nguyên tắc lũy tiến và giảm động lực lao động.

Ông đề xuất biểu thuế như sau: bậc 1: 0–10 triệu đồng/tháng – 5%; bậc 2: 10–30 triệu đồng/tháng – 10%; bậc 3: 30–70 triệu đồng/tháng – 15%; bậc 4: 70–150 triệu đồng/tháng – 20%; bậc 5: Trên 150 triệu đồng/tháng – 25%.

Theo phân tích của ông Nghị, thu nhập bình quân đang tăng nhanh, kéo theo việc nhiều người rơi vào bậc thuế cao hơn dù thu nhập thực chưa phản ánh đúng mức sống. “Thu nhập tăng 30% nhưng nếu không nới biên độ và điều chỉnh mức thuế tương ứng, người lao động sẽ chịu phần thiệt. Trong dài hạn, điều này ảnh hưởng đến tâm lý cống hiến và minh bạch trong khai thuế”, ông cảnh báo.

Cần tiếp tục điều chỉnh khoảng cách giữa các bậc thuế rộng hơn

PGS.TS Lê Xuân Trường – Trưởng Khoa Thuế và Hải quan (Học viện Tài chính) nhận định số lượng mức thuế suất hiện hành quá nhiều (7 bậc) và quá dày ở nhóm thu nhập trung bình trở lên, làm tốc độ điều tiết tăng nhanh, không hợp lý với mục tiêu công bằng xã hội.

Ông lưu ý, biểu thuế được ban hành từ năm 2007 và áp dụng từ năm 2009 đến nay chưa sửa đổi, trong khi GDP bình quân đầu người đã tăng 3,8 lần (từ 1.226 USD năm 2009 lên 4.717 USD năm 2024). Như vậy, không gian điều chỉnh là rất rõ ràng.

Cả hai phương án của dự thảo đều giảm số bậc thuế xuống 5, giữ nguyên mức 5% và 35%. Phương án 2 nâng ngưỡng thu nhập tính thuế ở mức thuế suất cao nhất từ 960 triệu đồng/năm lên 1,2 tỉ đồng/năm.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Lê Xuân Trường, cần tiếp tục điều chỉnh khoảng cách giữa các bậc rộng hơn, đồng thời nâng ngưỡng thu nhập chịu thuế suất cao nhất lên 1,5 tỉ đồng/năm – tương đương 8–10 lần GDP bình quân đầu người theo thông lệ quốc tế – để bảo đảm tính lũy tiến hợp lý và tạo động lực thu hút nhân lực chất lượng cao.

Ông cũng đề xuất giảm mức thuế suất cao nhất từ 35% xuống 30%, với mục tiêu vừa đảm bảo điều tiết thu nhập, vừa tăng tính cạnh tranh, thu hút chuyên gia làm việc tại Việt Nam.