Khơi nguồn đam mê lịch sử trong dịp Quốc khánh 2/9

Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử dân tộc. Ảnh tư liệu

Sự kiện ấy không chỉ là mốc son chói lọi của dân tộc, mà còn nhắc nhở mỗi thế hệ về ý nghĩa thiêng liêng của độc lập, tự do.

Trong bối cảnh đó, lịch sử càng trở nên quan trọng, bởi đó chính là “chiếc cầu” đưa chúng ta trở lại những khoảnh khắc quyết định của Tổ quốc, để từ đó thêm tự hào, trân trọng và có trách nhiệm với hôm nay.

Lịch sử, không khô khan nếu biết “mở cửa” khám phá

Từ trước đến nay, môn Lịch sử thường bị gắn với định kiến “khó nhớ”, “nhiều số liệu, ngày tháng”, thậm chí với một số học sinh còn coi là “môn phụ” so với Toán, Văn, Ngoại ngữ. Nhưng thực tế, đối với những ai từng gắn bó sâu sắc, Lịch sử là một kho báu vô tận, ẩn chứa câu chuyện của cả dân tộc, của nhân loại cùng những bài học quý giá cho hôm nay và mai sau.

Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức về các mốc thời gian hay nhân vật, môn Lịch sử còn soi chiếu giá trị văn hóa, truyền thống, rèn tư duy phản biện và khả năng kết nối thông tin. Đây cũng là môn học giúp mỗi người hiểu sâu hơn về bản sắc của chính mình, về con đường dân tộc đã đi, từ đó biết trân trọng những gì đang có và chủ động kiến tạo tương lai.

Nhiều năm qua, ngành Giáo dục đã nỗ lực đổi mới cách dạy và học Lịch sử: Đưa học sinh đến bảo tàng, di tích, giao lưu với nhân chứng, lồng ghép phim tài liệu, kịch tái hiện. Nhờ đó, thay vì chỉ ghi nhớ máy móc, học sinh được “sống” trong bối cảnh của những câu chuyện từng xảy ra. Khi ấy, Lịch sử không còn là những con chữ tĩnh lặng, mà trở thành dòng chảy sinh động, dễ cảm nhận, dễ ghi nhớ.

Học sinh Trường THCS Chu Văn An học môn Lịch sử tại thư viện với cô Trần Thái Lan. Ảnh: CVA

Học Lịch sử còn giúp rèn năng lực phân tích và tư duy phản biện, yếu tố đặc biệt quan trọng trong thời đại bùng nổ thông tin. Việc tìm hiểu nguyên nhân, kết quả của các sự kiện, so sánh các giai đoạn lịch sử hay đánh giá tác động của một quyết sách trong quá khứ đều là những “bài tập” tư duy quý giá.

Câu chuyện của Đặng Phương Thảo, nguyên học sinh chuyên Sử Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội) thể hiện rõ nét. “Ngày đầu vào lớp chuyên Sử, mình vẫn nghĩ đây sẽ là giờ học khô khan, toàn con số và ngày tháng. Nhưng rồi nhận ra môn Sử giống như những cuốn tiểu thuyết lớn, mỗi bài học là một câu chuyện có nhân vật, bối cảnh, cao trào và kết thúc. Mình được "gặp" các vị anh hùng, "chứng kiến" thời khắc lịch sử và hiểu vì sao mỗi quyết định của cha ông lại quan trọng đến vậy”.

Theo Thảo, điểm hấp dẫn nhất của môn Sử là nó mở ra nhiều “cánh cửa” kiến thức: Từ chính trị, quân sự, kinh tế đến văn hóa, nghệ thuật, khoa học. Mỗi sự kiện lịch sử là một bức tranh đa sắc màu. Nhờ đó, Thảo rèn được thói quen đặt câu hỏi “vì sao” và “điều gì xảy ra tiếp theo”, hữu ích cả trong học tập lẫn công việc.

Các tiết học không chỉ là một cách tiếp cận kiến thức lịch sử sáng tạo mà còn là môi trường học tập để học sinh rèn luyện năng lực tìm kiếm, phân tích và trình bày. Nhờ đó, các em đã có cơ hội phát triển không chỉ trong môn Lịch sử mà còn trong nhiều lĩnh vực khác. Ảnh: CVA

Gợi mở cách để yêu Sử hơn, để viết tiếp những trang vàng

Để học sinh yêu Sử, ngoài đổi mới phương pháp giảng dạy, cần tạo môi trường trải nghiệm đa dạng: Câu lạc bộ Lịch sử, cuộc thi tìm hiểu truyền thống, dự án nghiên cứu, sản xuất video, podcast hoặc bài báo về những phát hiện thú vị. Một số trường đã thử nghiệm hình thức “hóa thân nhân vật lịch sử”, giúp học sinh vừa tìm hiểu sâu vừa rèn kỹ năng thuyết trình, diễn đạt.

Công nghệ cũng mở ra cơ hội mới: Ứng dụng thực tế ảo (VR), phim 3D, game giáo dục… khiến môn Lịch sử hấp dẫn hơn đối với thế hệ Gen Z. Khi học sinh được “bước vào” trận chiến hay hội nghị lịch sử qua không gian ảo, sự tò mò và hứng thú sẽ tăng lên rõ rệt.

Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể đóng vai trò đầu tàu hình thành “Không gian trải nghiệm Lịch sử số quốc gia”, kết nối tư liệu từ bảo tàng, trung tâm lưu trữ, thư viện số và nền tảng học trực tuyến. Điều này không chỉ bảo tồn mà còn lan tỏa giá trị lịch sử bằng cách tiếp cận phù hợp với thói quen học tập của thế hệ trẻ.

Chia sẻ về cách khơi gợi niềm yêu thích Lịch sử trong học sinh, cô Trần Thái Lan, giáo viên Trường THCS Chu Văn An (Hà Nội), cho rằng, lịch sử vốn dĩ là một kho tàng câu chuyện sống động, nhưng nếu chỉ gói gọn trong sách giáo khoa và cách truyền đạt một chiều thì rất dễ khiến học sinh cảm thấy khô khan. Bởi vậy, giáo viên cần ‘mở cửa’ môn học, để các em tự mình bước vào khám phá. Tiết học tại thư viện là một ví dụ: khi học sinh được tự tìm tài liệu, xem video, đọc sách tham khảo rồi trình bày kết quả, các em thấy mình như một ‘nhà nghiên cứu’ thực thụ. Điều này không chỉ giúp kiến thức được khắc sâu hơn mà còn hình thành kỹ năng tìm kiếm, phân tích, đánh giá thông tin, những năng lực rất cần thiết trong thời đại số.

Cô Lan cũng nhấn mạnh ý nghĩa đặc biệt của việc học Lịch sử trong dịp Quốc khánh 2/9, đây là thời điểm vàng để thầy cô kể lại những câu chuyện về mùa Thu Cách mạng, để học sinh cảm nhận sâu sắc hơn giá trị của độc lập, tự do. Cô Lan thường khuyến khích các em không chỉ học để thi, mà học để biết ơn, để tự hào và để sống có trách nhiệm hơn với đất nước hôm nay. Chỉ khi gắn kiến thức với cảm xúc, lịch sử mới thực sự chạm vào trái tim các em.

Từ trải nghiệm giảng dạy, cô Lan đề xuất nhà trường và ngành giáo dục đẩy mạnh các hoạt động trải nghiệm như tham quan bảo tàng, di tích, giao lưu với nhân chứng lịch sử, hoặc tổ chức các buổi “hóa thân nhân vật” ngay tại lớp. Song song, việc ứng dụng công nghệ như thực tế ảo (VR) hay thư viện số sẽ tạo không gian học tập phong phú, giúp học sinh thế hệ mới dễ dàng tiếp cận và yêu thích môn Lịch sử hơn.

“Khi lịch sử được dạy bằng cả kiến thức, cảm xúc và trải nghiệm, học sinh sẽ không chỉ nhớ sự kiện, mà còn hiểu và trân trọng con đường dân tộc đã đi. Đó là nền tảng để các em viết tiếp những trang sử vàng cho tương lai", cô Lan bày tỏ.

Lịch sử không chỉ là câu chuyện của những người đã khuất, mà còn là bài học sống cho hiện tại và tương lai. Mỗi trang sử nhắc nhở rằng hòa bình, độc lập hôm nay là kết quả của biết bao hy sinh, nỗ lực. Khi hiểu được điều đó, học sinh sẽ có động lực sống trách nhiệm hơn, dấn thân hơn.

Như lời Phương Thảo, cô gái từng gắn bó ba năm với lớp chuyên Sử, học Lịch sử giúp cô biết ơn và tự hào. Khiến Thảo muốn đóng góp một phần công sức để đất nước tiếp tục viết nên những trang sử tươi đẹp.

Và có lẽ, trong không khí tự hào của mùa Thu Cách mạng, khi mỗi học sinh đều cảm nhận được mạch sống ấy, môn Sử sẽ không còn bị gắn mác “khó nhớ”, mà trở thành hành trình khám phá đáng giá, nuôi dưỡng cả tri thức lẫn tâm hồn, để từ đó, thế hệ trẻ tiếp tục viết tiếp những trang vàng của dân tộc.