AI mất dần sức hút đầu tư toàn cầu

Vài năm qua, thông điệp phổ biến mà các nhà đầu tư trên thế giới đưa ra là AI sắp chuyển đổi nền kinh tế toàn cầu. Công ty nghiên cứu Epoch thậm chí nói rằng AI sẽ giúp tăng trưởng GDP toàn cầu "bùng nổ" nhờ khả năng thay thế rộng rãi cho sức lao động của con người. Thực tế hơn, AI được cho ít nhất sẽ thúc đẩy năng suất lao động đáng kể trong những năm tới. 

Nhưng xét trên dữ liệu đầu tư ở Mỹ và thế giới, có cảm giác AI không thực sự tạo được sức hút lớn như vậy.

Đầu tư toàn cầu vào AI giảm sút

Các triển vọng đột phá về kinh tế thường thúc đẩy các công ty chi nhiều tiền hơn vào đổi mới, ví dụ như phần mềm, thông tin liên lạc, nhà máy và thiết bị mới, hoặc cho phép AI tham gia vào quy trình sản xuất.

Trước đây, sự bùng nổ đầu tư vào máy kéo, xe hơi hay máy tính cá nhân đã tạo hiệu ứng lan rộng khắp nền kinh tế. Ví dụ, trong giai đoạn 1992 - 1999, đầu tư phi dân cư của Mỹ đã tăng 3% GDP, phần lớn là nhờ chi tiêu thêm cho công nghệ máy tính.

Tuy nhiên, với AI, dấu hiệu của chi tiêu vốn từ các doanh nghiệp (CAPEX) đang suy giảm trên khắp thế giới sau một thời gian bùng nổ ngắn ngủi.

Vốn đầu tư vào AI đã tăng lên khi lệnh phong tỏa Covid-19 được dỡ bỏ. Vào đầu năm 2022, tốc độ tăng trưởng đầu tư vào AI hàng năm khoảng 8%. Sau đó, tốc độ này chậm lại vào cuối năm 2022 do ảnh hưởng của sự không chắc chắn về địa chính trị và lãi suất cao. Trước ngày phát hành GPT-4 vào tháng 3 năm 2023, chi tiêu vốn đầu tư toàn cầu vào AI chỉ tăng với tốc độ hàng năm khoảng 3%.

Ngày nay, chỉ một số công ty hàng đầu tăng cường vốn đầu tư để nắm bắt những cơ hội to lớn trong lĩnh vực AI. Dự báo năm 2024 cho thấy chi tiêu của Microsoft (bao gồm cả R&D) trong lĩnh vực AI có thể sẽ tăng gần 20%.

“AI sẽ là lĩnh vực đầu tư lớn nhất của chúng tôi vào năm 2024, cả về tài nguyên kỹ thuật và máy tính ,” Mark Zuckerberg, ông chủ của Meta, đã đưa ra báo cáo vào cuối năm ngoái.

Tuy nhiên, ở những nơi khác, kế hoạch lại khiêm tốn hơn. Ngoài các công ty nói trên, những công ty trong nhóm S&P 500 có kế hoạch tăng vốn đầu tư vào AI chỉ khoảng 2,5% vào năm 2024, theo đánh giá của Economist. Đáng chú ý, con số này chỉ ngang bằng với mức lạm phát ở Mỹ, cũng có nghĩa quy mô mở rộng thực tế là không đáng kể.

Một công cụ theo dõi vốn đầu tư của Mỹ do ngân hàng Goldman Sachs sử dụng đã đưa ra một bức tranh về chi tiêu của các doanh nghiệp, cũng như gợi ý về những dự định trong tương lai. Hiện nay, nó đang giảm 4% so với cùng kỳ năm trước.

Dự báo rằng sự phấn khích về tiềm năng của AI sẽ được phản ánh ở chi tiêu cho công nghệ thông tin tăng vọt cũng không chính xác. Trong quý 3 năm 2023, khoản đầu tư của các công ty Mỹ vào “thiết bị và phần mềm xử lý thông tin” đã giảm 0,4% so với cùng kỳ năm ngoái.

Xu hướng này có thể quan sát được ở cấp độ toàn cầu. Theo dữ liệu của OECD, đầu tư tính đến quý 3 2023— bao gồm cả chi tiêu của chính phủ — đang tăng chậm hơn so với những năm trước đại dịch. Một thước đo của JPMorgan Chase về vốn đầu tư toàn cầu cũng chỉ ra mức tăng trưởng tối thiểu.

Với vốn đầu tư yếu, không có gì ngạc nhiên khi có rất ít dấu hiệu cải thiện năng suất, theo thước đo thời gian thực bắt nguồn từ khảo sát các nhà quản lý mua hàng. Hầu hết các nền kinh tế bên ngoài nước Mỹ cũng đang phải đối diện với bức tranh kém khả quan hơn, đe dọa tới mức đầu tư vào AI hơn nữa.

Tham vọng đầu tư của các công ty dịch vụ ở EU đã giảm hơn một nửa so với đầu năm 2022. Các doanh nghiệp Anh có kế hoạch tăng vốn đầu tư chỉ 3% trong năm tới, so với 10% khi được yêu cầu vào đầu năm 2022.

Tương lai nào của AI?

Xu hướng này được các chuyên gia lý giải bởi 2 nguyên nhân. Đầu tiên, AI tạo sinh bùng nổ nhưng chưa rộng khắp.

Các công ty công nghệ lớn đã đầu tư hàng chục tỷ USD vào lĩnh vực này nhưng đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng cho những sản phẩm và dịch vụ. Tiền điện tử và metaverse cũng đã đối diện tình cảnh tương tự, khi các nhà đầu tư đánh giá quá cao tiềm năng thương mại của chúng.

Cách giải thích thứ hai, đó là việc áp dụng các công nghệ mới mang tính đột phá có thể mất nhiều thời gian hơn. Như những năm 1990, các công ty công nghệ Mỹ đã tăng cường chi tiêu cho phần mềm, nhưng mãi tới 1995, Microsoft mới đưa ra hệ điều hành máy tính cá nhân mang tính đột phá. Phân tích của Goldman Sachs cho thấy, 65% các giám đốc điều hành cho rằng AI sẽ có tác động trong vòng ba đến năm năm tới.

Thế nhưng, thực tế này cho thấy AI vẫn chỉ dừng ở một trào lưu công nghệ, và sẽ vẫn còn một chặng đường cả về thời gian và công sức để hiện thực hóa tiềm năng thay đổi kinh tế thế giới như nhiều người vẫn kỳ vọng.