Nâng cao năng lực giám sát SARS-CoV-2 trên động vật hoang dã

Hội thảo tổng kết chương trình “Giám sát vi rút SARS-CoV-2 trên động vật hoang dã tại một số khu vực có sự tương tác giữa con người, động vật và môi trường theo phương pháp tiếp cận một sức khỏe tại Việt Nam” vừa được tổ chức tại Hà Nội. Tham dự hội thảo có gần 50 đại diện các cơ quan trong nước và quốc tế, tổ chức phi Chính phủ.

Các đại biểu tham gia hội thảo

Hội thảo tổng kết do Tổ chức Wildlife Conservation Society, Văn phòng Việt Nam (WCS Việt Nam) và Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT), Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật phối hợp thực hiện từ tháng 7/2022 đến 3/2024, với sự tài trợ từ Cơ quan Đối tác An ninh Y tế (HSP) và hỗ trợ của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC Hoa Kỳ) thuộc Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ (HHS).

Nhằm nâng cao năng lực giám sát vi rút SARS-CoV-2 tại các khu vực có sự tương tác giữa con người, động vật và môi trường ở Việt Nam, WCS Việt Nam đã phối hợp với Cục Thú y và Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật triển khai các hoạt động tập huấn; phối hợp triển khai một số hoạt động xây dựng chính sách và giám sát dịch bệnh để giám sát vi rút SARS-CoV-2 trên động vật hoang dã (ĐVHD); nâng cao năng lực cho các phòng thí nghiệm cấp Trung ương và tại các tỉnh Đồng Nai, Nghệ An và Ninh Bình.

Toàn cảnh hội thảo

Với sự phối hợp của Cục Thú y và Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, WCS Việt Nam đã lựa chọn một số địa điểm có nguy cơ cao để thực hiện giám sát vi rút SARS-CoV-2 và vi rút Corona bao gồm khu vực có dơi tự nhiên, các cơ sở nuôi và cứu hộ ĐVHD.

Chương trình giám sát đã thu thập được 2.856 mẫu từ 964 cá thể động vật bao gồm dơi, cầy, hươu, nai, chó nhà, tê tê, lợn rừng, dúi, nhím và một số loài động vật ăn thịt được cứu hộ khác.

Tổng cộng, đã có 1.416 mẫu đã được sàng lọc với vi rút SARS-CoV-2 và vi rút Corona. Các kết quả xét nghiệm cuối cùng cho thấy sự có mặt của kháng thể kháng vi rút SARS-CoV-2 trên hai cá thể chó nhà nuôi trong cơ sở nuôi cầy và hươu, nai ở Nghệ An và một chủng Betacoronavirus trên một cá thể dơi thuộc loài dơi chó Ấn Độ tại Vườn quốc gia Pù Mát, tỉnh Nghệ An.

Chuyên gia hướng dẫn tạm thời giám sát vi rút SARS-CoV-2 tại Việt Nam

Các kết quả đều được chia sẻ và báo cáo tới Cục Thú y và các cơ quan có liên quan tại địa phương.

Trong khi thực hiện hoạt động tại thực địa, 44 cán bộ nhà nước (thuộc Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Chi cục Thú y vùng III, Chi cục Thú y vùng VI, Vườn quốc gia Pù Mát, đại diện các cơ quan thú y, kiểm lâm, y tế cấp tỉnh và cấp huyện tại Đồng Nai và Nghệ An...) đã được hướng dẫn sử dụng các phương tiện phòng hộ cá nhân, thực hiện thu thập và vận chuyển mẫu về các phòng thí nghiệm.

Ngoài ra, WCS Việt Nam hỗ trợ Cục Thú y xây dựng và ban hành một hướng dẫn về giám sát vi rút SARS-CoV-2 trên ĐVHD tại Việt Nam để cung cấp cho các cơ quan chức năng tại địa phương, các tổ chức và cá nhân liên quan đến ĐVHD, bao gồm cơ quan Thú y, Y tế và Kiểm lâm.

Từ đó, các cơ quan này có thể thực hiện giám sát vi rút SARS-CoV-2 nhằm phòng tránh, phát hiện sớm và xử lý nhằm chủ động giảm thiểu nguy cơ lây truyền vi rút SARS-CoV-2 cho ĐVHD (bao gồm cả ĐVHD ngoài tự nhiên và trong các cơ sở gây nuôi).

Hội thảo tổng kết chương trình “Giám sát vi rút SARS-CoV-2 trên động vật hoang dã tại một số khu vực có sự tương tác giữa con người, động vật và môi trường theo phương pháp tiếp cận một sức khỏe tại Việt Nam”

Tiến sĩ Casey Barton Behravesh, Giám đốc Văn phòng Một Sức khỏe của CDC chia sẻ: “Việc giám sát vi rút SARS-CoV-2 theo cách tiếp cận Một sức khỏe là cần thiết để theo dõi các biến thể và đột biến của virus, cũng như để tìm hiểu cách thức lây truyền của virus SARS-CoV-2 giữa người và động vật.

CDC và HSP tự hào đã hợp tác với WCS Việt Nam để hỗ trợ nhiệm vụ quan trọng này. Các hoạt động được thực hiện thông qua chương trình giám sát này không chỉ tăng cường công tác giám sát động vật hoang dã ở Việt Nam mà còn hướng tới xây dựng hướng dẫn giám sát để hỗ trợ thúc đẩy việc thực hành chính sách Một sức khỏe trên khắp cả nước.

Những nỗ lực của WCS Việt Nam trong việc thu hút sự tham gia của các cơ quan liên quan trong lĩnh vực động vật hoang dã, con người và môi trường là rất đáng khen ngợi và là một ví dụ điển hình cho các quốc gia khác đang mong muốn thúc đẩy các hoạt động liên quan đến việc lấy mẫu động vật hoang dã theo cách tiếp cận Một sức khỏe”.

TS Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y, Bộ NN&PTNT phát biểu khai mạc tại hội thảo, Hà Nội

TS Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y, Bộ NN&PTNT nhấn mạnh: “Việt Nam chia sẻ mối quan tâm chung của toàn thế giới về việc xây dựng hệ thống giám sát quốc gia đối với các bệnh trên ĐVHD.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng nhận thấy rõ sự thiếu hụt các hoạt động giám sát vi rút SARS-CoV-2 và các vi rút corona khác trên ĐVHD tại các khu vực có sự tương tác giữa con người, động vật và môi trường và tại các mắt xích của chuỗi cung ứng có nguy cơ cao lây lan dịch bệnh tại Việt Nam”.

Bà Hoàng Bích Thủy, Trưởng Đại diện WCS Việt Nam phát biểu khai mạc tại hội thảo, Hà Nội, tháng 3/2024

Bà Hoàng Bích Thủy, Trưởng Đại diện WCS Việt Nam, chia sẻ: "Mục tiêu chính của chúng tôi là nâng cao năng lực giám sát vi rút SARS-CoV-2 tại các khu vực có sự tương tác giữa con người, động vật, và môi trường tại Việt Nam.

Chương trình giám sát đã nhận được sự hợp tác, phối hợp của nhiều cơ đơn vị thuộc lĩnh vực Thú y, các cơ quan kiểm lâm và các tổ chức bảo tồn ĐVHD. Với phương pháp tiếp cận Một sức khỏe tập trung vào hợp tác và phối hợp về thời gian và các nguồn lực khác giữa các cơ quan thuộc các ngành Y tế, thú y, kiểm lâm và môi trường ở cấp tỉnh.

Tuy còn một số hạn chế nhưng chương trình đóng vai trò rất quan trọng để tối ưu hóa hiệu quả công tác giám sát trong từng lĩnh vực và xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa các hệ thống giám sát của mỗi ngành”.

Sau cuộc họp, các đại biểu đã đưa ra một số thách thức còn tồn tại trong việc thực hiện giám sát vi rút SARS-CoV-2 trên ĐVHD tại Việt Nam, cũng như thảo luận để đưa các nguồn lực cần thiết và tiềm năng giải quyết các thách thức để từng bước thực hiện giám sát và phòng chống đại dịch trong tương lai.

Các ý kiến thảo luận đều tập trung vào việc các cơ quan chức năng có thể đóng góp như thế nào trong công cuộc xây dựng một hệ thống giám sát vi rút SARS-CoV-2 một cách bền vững cũng như áp dụng thành công các dự án đã thực hiện vào tương lai. Điều này nhằm củng cố, nhân rộng và đưa nội dung giám sát vi rút SARS-CoV-2 vào các biện pháp thường quy về phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro từ các bệnh truyền nhiễm mới nổi.