Dự báo về siêu động đất vượt xa mọi đại địa chấn trong lịch sử

Một nghiên cứu mới của các chuyên gia Viện Công nghệ California hé lộ kịch bản đáng lo ngại: Đứt gãy San Andreas ở California (Mỹ) có thể giải phóng một trận động đất lớn hơn bất cứ thảm họa nào từ trước đến nay.

Phát hiện này được rút ra từ trận động đất kinh hoàng tại Myanmar hồi tháng 3.2025, cướp đi sinh mạng của hơn 5.000 người.

Các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu đứt gãy Sagaing ở Myanmar - một dạng đứt gãy trượt bằng giống San Andreas. Trái với dự đoán, thay vì đứt gãy trong đoạn 300km “ngủ yên” từ năm 1839, Sagaing lại trượt trên chiều dài hơn 500km.

Thông qua ảnh vệ tinh trước và sau trận động đất, các nhà nghiên cứu phát hiện mảng phía đông đã dịch chuyển về phía nam tới 3m so với mảng phía tây. Điều này cho thấy các đứt gãy không nhất thiết lặp lại theo kịch bản cũ, mà có thể bùng phát dữ dội và bất ngờ hơn.

“Các trận động đất tương lai có thể không đơn giản lặp lại quá khứ. Ngay cả những đứt gãy thẳng và dễ đoán như Sagaing hay San Andreas cũng có thể trượt xa hơn, mạnh hơn so với phần thiếu hụt tích tụ từ lần trước” - Giáo sư Jean-Philippe Avouac, đồng tác giả nghiên cứu tại Viện Công nghệ California (Caltech), nhận định.

San Andreas là đứt gãy dài nhất California, kéo dài khoảng 1.200km từ biển Salton ở phía nam đến ngoài khơi Mendocino ở phía bắc. Năm 1906, đoạn phía bắc đứt gãy này từng tạo ra trận động đất 7,9 độ richter, khiến hơn 3.000 người thiệt mạng và San Francisco chìm trong biển lửa.

Giới địa chất từ lâu đã cảnh báo rằng San Andreas sẽ sớm tái diễn một trận siêu động đất. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), khu vực gần Los Angeles có tới 60% khả năng hứng chịu trận động đất từ 6,7 độ richter trở lên trong vòng 30 năm tới.

Nghiên cứu từ Myanmar khiến nỗi lo ấy thêm cấp bách: Nếu San Andreas hành xử “ngoài kịch bản” như Sagaing, hậu quả có thể là một siêu động đất vượt xa mọi dự báo hiện tại.

“Chúng tôi đang chứng kiến các bằng chứng rằng các đứt gãy không hoạt động theo cách đơn giản. Điều này đồng nghĩa các mô hình dự báo phải được cập nhật khẩn cấp” - Tiến sĩ Solène Antoine, tác giả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh.

Động đất vốn khó đoán, nhưng nghiên cứu lần này cho thấy rủi ro còn phức tạp hơn. Nếu một đứt gãy có thể vượt khỏi “khoảng trống địa chấn” và trượt trên phạm vi lớn hơn dự đoán, mọi kế hoạch phòng ngừa động đất tại California sẽ cần được tính toán lại.

Đứt gãy Sagaing từng được coi là “điểm yếu” của Myanmar, nhưng giờ đây nó trở thành “tấm gương” cho thế giới, đặc biệt là Mỹ. Và câu hỏi đáng sợ nhất lúc này là khi nào San Andreas sẽ tung đòn tiếp theo, và nó sẽ lớn đến mức nào?