Biến di sản Nguyễn Du thành trải nghiệm văn hóa hấp dẫn của du lịch Hà Tĩnh

Dù sở hữu Khu di tích Nguyễn Du với giá trị đặc biệt, Hà Tĩnh vẫn thiếu sản phẩm trải nghiệm đủ mạnh để hình thành thương hiệu du lịch văn hóa, chưa tạo được sự kết nối với các tuyến du lịch trong vùng.

Di sản chưa được khai thác tương xứng

Khu di tích Nguyễn Du tại Nghi Xuân là không gian văn hóa gắn liền với quê hương dòng họ Nguyễn Tiên Điền. Quần thể gồm nhà thờ, khu trưng bày, mộ phần cùng các hạng mục phụ trợ, tạo nên không gian lịch sử - tâm linh giàu bản sắc.

Hiện nơi đây lưu giữ gần 1.000 hiện vật và tư liệu về cuộc đời Nguyễn Du, thu hút hàng vạn lượt khách mỗi năm. Di tích được xếp hạng “Di tích quốc gia đặc biệt”, trở thành cơ sở để Hà Tĩnh đầu tư bảo tồn và phát triển thành điểm đến trọng tâm của tỉnh.

UBND tỉnh Hà Tĩnh đặt mục tiêu phát triển khu lưu niệm theo định hướng “Bảo tồn nguyên gốc - Phát huy bền vững - Lấy du lịch làm động lực”. Nhiều hạng mục cảnh quan, kiến trúc truyền thống và làng nghề trong khu vực được phục hồi nhằm giữ bản sắc Tiên Điền.

Hoạt động du lịch - văn hóa được triển khai qua trưng bày chuyên đề, lễ giỗ, tưởng niệm đại thi hào, các cuộc thi đọc thuộc Truyện Kiều, Trò Kiều, viết thư pháp… tạo môi trường giáo dục văn hóa cho học sinh, giáo viên và du khách.

Ban Quản lý di tích đã ứng dụng QR, trải nghiệm VR, AR để tăng khả năng tiếp cận thông tin; đồng thời phối hợp doanh nghiệp lữ hành đưa điểm đến vào các tour. Các loại hình nghệ thuật như Ca trù, Ví Giặm, lẩy Kiều, Xẩm Kiều cũng được phục dựng và trình diễn, giúp Truyện Kiều lan tỏa tới nhiều thế hệ.

Tuy nhiên, mức độ khai thác du lịch vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Hà Tĩnh chưa hình thành sản phẩm trải nghiệm đặc sắc, chưa có không gian diễn giải - tương tác quy mô; hoạt động kết nối tour còn rời rạc.

Cơ hội quảng bá lớn

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, di sản văn học, khi được đầu tư bài bản, có thể trở thành điểm đến quy mô lớn.

Tại Stratford-upon-Avon (Anh), quê hương Shakespeare đón 2,5-3 triệu lượt khách mỗi năm. Shakespeare Birthplace Trust không chỉ bảo tồn nhà ở và kỷ vật mà còn xây dựng hệ thống trải nghiệm đa dạng: tour đi bộ theo dấu Shakespeare, tái hiện không gian lịch sử, workshop nghệ thuật, chương trình biểu diễn chuyên đề.

Ở Nga, Bảo tàng Quốc gia Pushkin tại Saint Petersburg với khoảng 200.000 hiện vật đón khoảng 500.000 lượt khách mỗi năm. Bảo tàng phát triển tour thực tế ảo cho phép người xem tham quan trực tuyến không gian trưng bày và kho hiện vật, mở rộng đáng kể lượng công chúng tiếp cận.

Những mô hình này cho thấy, di sản văn chương có thể trở thành “trái tim” của du lịch địa phương nếu được đầu tư đúng hướng: bảo tồn nguyên bản nhưng mở rộng thành hệ sinh thái trải nghiệm.

Theo Hiệp hội Du lịch Hà Tĩnh, không gian di tích Nguyễn Du sở hữu chất liệu phong phú để hình thành sản phẩm đặc trưng: trình diễn xướng trò Kiều, trải nghiệm hóa thân vào các nhân vật Truyện Kiều, tour tương tác với hiện vật, các sự kiện văn hóa theo mùa…

Tuy vậy, địa phương vẫn thiếu doanh nghiệp du lịch đủ năng lực đầu tư, thiếu mô hình quản trị di sản theo hướng “di sản mở” và chưa tạo chuỗi sản phẩm liên vùng. Không gian di tích cũng chưa kết nối với các tuyến du lịch nổi tiếng như Xuân Thành - Thiên Cầm - chùa Hương Tích, Ngã ba Đồng Lộc, hay các điểm Cửa Lò - Nam Đàn của Nghệ An. Việc thiếu liên kết khiến sản phẩm du lịch văn hóa - tâm linh mở rộng chưa hình thành.

Để di sản Nguyễn Du trở thành điểm đến văn hóa sống động, Hà Tĩnh cần tiếp tục đầu tư vào sản phẩm trải nghiệm, xây dựng câu chuyện du lịch nhất quán, mở rộng liên kết vùng và thu hút doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị du lịch.

Năm 2025, Hà Tĩnh tổ chức “Lễ kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du (1765-2025)” vào tối 20.12.2025, tại quảng trường Thành Sen. Dịp này, nhiều hoạt động văn hóa diễn ra như trình diễn nghệ thuật dân gian gắn với Truyện Kiều, triển lãm và trưng bày ấn phẩm về Nguyễn Du và văn hóa Hà Tĩnh.

Đây là cơ hội để địa phương quảng bá giá trị di sản tới công chúng và bạn bè quốc tế, đồng thời tạo cú hích để xây dựng hình ảnh điểm đến văn hóa đặc trưng của miền Trung.

Việc đầu tư đúng mức cho di sản Nguyễn Du sẽ giúp Hà Tĩnh không chỉ lưu giữ giá trị của đại thi hào mà còn hình thành động lực phát triển du lịch bền vững, đưa quê hương Tiên Điền trở thành điểm đến văn hóa tiêu biểu của Việt Nam trong tương lai.