Lối ra cho Trung Đông

Tại hội nghị quốc tế do Liên Hợp Quốc tổ chức gần đây ở New York (Mỹ), một kế hoạch cập nhật - được gọi là “Tuyên bố New York” - tiếp tục đề xuất giải pháp chính trị nhằm chấm dứt xung đột Israel - Palestine.

Đề xuất này nhận được sự ủng hộ của các nước thành viên Liên đoàn Ả Rập và đang thu hút sự quan tâm rộng rãi từ cộng đồng quốc tế.

Mục tiêu trọng tâm của kế hoạch vẫn không thay đổi: Thành lập một Nhà nước Palestine độc lập, có chủ quyền và lãnh thổ rõ ràng, cùng tồn tại hòa bình bên cạnh Nhà nước Israel.

Tuy nhiên, điểm đáng chú ý trong đề xuất lần này là việc đưa ra mô hình “Nhà nước Palestine phi quân sự hóa”. Đáng chú ý, Palestine sẽ không xây dựng quân đội riêng; thay vào đó, an ninh sẽ do cộng đồng quốc tế đảm bảo, nhằm xoa dịu lo ngại từ cả phía Israel và Palestine.

Một nội dung then chốt khác là việc trao quyền kiểm soát Dải Gaza cho chính quyền Palestine tự trị, đồng nghĩa với việc tổ chức Hamas sẽ không còn nắm quyền tại khu vực này và buộc phải giải giáp.

Đây là lần đầu tiên các quốc gia Ả Rập đồng thuận công khai với phương án không để Hamas tiếp tục đóng vai trò chính trị - quân sự tại Gaza. Sự đồng thuận này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cách tiếp cận vấn đề Palestine ở khu vực Trung Đông.

Kế hoạch được đưa ra trong bối cảnh tình hình Gaza ngày càng căng thẳng và dư luận quốc tế gia tăng chỉ trích với Mỹ và Israel. Đồng thời, làn sóng kêu gọi chấm dứt xung đột và tăng cường cứu trợ nhân đạo tại đây đang dâng cao. Một số quốc gia cũng đã tuyên bố sẽ chính thức công nhận Nhà nước Palestine độc lập - một động thái càng củng cố tính cấp thiết và chính đáng của đề xuất hòa bình mới.

Về bản chất, đây là nỗ lực điều chỉnh cách tiếp cận trước những diễn biến phức tạp và khốc liệt tại Trung Đông thời gian qua. Nhận thức chung của nhiều bên liên quan là: Chỉ có một giải pháp chính trị hòa bình, dựa trên nền tảng hai nhà nước, mới có thể giải quyết xung đột kéo dài giữa Israel và Palestine một cách căn bản và lâu dài.

Tuy nhiên, hiện vẫn còn ba trở ngại lớn cản đường tiến trình hòa bình này: Hamas, Mỹ và Israel. Hamas từng bác bỏ Sáng kiến Hòa bình Ả Rập trước đây, và tuyên bố sẽ chỉ giải giáp sau khi Nhà nước Palestine được thành lập.

Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Benjamin Netanyahu kiên quyết phản đối việc công nhận Nhà nước Palestine có chủ quyền. Thậm chí, họ còn bị cáo buộc có ý định buộc người Palestine rời khỏi Gaza hoàn toàn.

Dẫu vậy, đề xuất hòa bình mới đã tạo ra một cục diện khác. Với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ thế giới Ả Rập và sự ủng hộ ngày càng tăng từ cộng đồng quốc tế, các bên phản đối như Hamas, Israel và Mỹ đang đối mặt với sức ép lớn hơn bao giờ hết. Giải pháp phi quân sự hóa không chỉ là lối thoát an toàn cho các bên, mà còn là hy vọng thiết thực nhất hiện nay để chấm dứt chuỗi ngày đẫm máu ở Trung Đông.